Gestoofde hersentjes

Vele ontdekkingen die de loop der geschiedenis hebben beïnvloed en zelfs bepaald, werden per abuis of bij toeval gedaan. Eureka, jubelde Archimedes in bad. Ai, riep Newton onder de appelboom. En gisteren ontwarde mijn tienerdochter, puffend onder de koperen ploert, een eeuwenlang bewaard raadsel: het hoe en waarom van de onoverwinnelijke status der Romeinse legioenen. Het geheim lag besloten in deze zin: “Milites Romani bene pugnant, quod pila eorum brevia et levia sunt.” Die zij gezwind als volgt vertaalde: “De Romeinse soldaten vechten zo goed omdat hun ballen kort en licht zijn.” Tien minuten later, na het uitdeuken van mijn middenrif, kon ik haar aan het verstand brengen dat het hier de meervoudsvorm van pilum (speer) betrof, en niet het vrouwelijke enkelvoud pila (bal, nog altijd aanwezig in het Spaanse pelota. Wat dan weer wél kloot betekent. Maar dat volledig terzijde).

Het is inderdaad geen lachertje, blokken in die genadeloze hitte die zich momenteel over de lage landen heeft gedrapeerd. Gestoofde hersentjes maken soms vreemde kronkels. Voeg daarbij een flinke scheut stress en een kwistige dosis faalangst, en je hebt het ideale recept voor hilarische examenblunders, zoals er tegenwoordig elke dag in De Morgen te lezen staan (bladeren naar pagina 2).

Ook in De Morgen gelezen, tijdens het voorbije zomerse weekend: een lekker weghappend stukje over een stilaan uitdovend fenomeen. Mondelinge examens aan de Universiteit. Klamme handjes, knikkende knieën, onwennige jongens in véél te grote pakken, pruilende studentinnetjes met duizelingwekkende decolletés en ultrakorte rokjes, nu eens likkebaardende en dan weer cynische profs. Of likkebaardend èn cynisch, zoals die Leuvense prof die, geconfronteerd met een openhartige studente, de volgende historische woorden liet optekenen: “Juffrouw, ik zie er twee, u krijgt een twee. U mag nú gaan.” Sappige folklore die intussen de baan heeft moeten ruimen voor gortdroge multiple choice proeven die door nuancevrije computers worden verbeterd.

Hoe dan ook, ons taalonderwijs staat als een huis. Overal ter wereld genieten we bijval voor onze indrukwekkende talenkennis. Toch zijn de eerste tekenen van verval zichtbaar: de kennis van het Frans en Duits slinkt schrikbarend bij de Vlaamse jongeren. En dat we niet té hoog van de toren moeten blazen, bewees Leen Demaré, die irritante kakeltante van Radio Donna met een eigen column in Zone 02, het gratis stadsmagazine voor Brussel. In die column (Citywatcher) pochte Leen onvertogen over (a) haar talenkennis en (b) haar kennissenkring. Tot (a) behoort het Frans, tot (b) de in Cannes gelauwerde broertjes Dardenne. Ter attentie van die laatsten schreef Leen zonder verpinken: “Je vous remercie d’avoir gagner la Palme d’Or”. Nou moe.

Maar ook in het Engels slaan sommige Vlamen af en toe een modderfiguur. Wie herinnert zich niet die strijdvaardige kreet van Flup Dewinter, VB-voorman, na het vernietigende arrest van het Gentse Hof van Beroep ? Zijn partij was daarnet buiten de wet gesteld, maar Flup kon het niet deren. “You ain’t see nothing yet !” Flup moet in de jaren 70 stront in de oren hebben gehad bij het beluisteren van die zomerhit van Bachman Turner Overdrive. Hardnekkige stront, want vijftien jaar later nam Ronald Reagan diezelfde kreet correct over, maar flapdrol Flup pikte het alwéér niet op. En dat de achterban van die poldernazi hem niet alleen doctrinair maar ook linguïstisch even beaat als klakkeloos volgt, mag hieruit blijken.

De prijs voor de kwalijkst riekende taalveest gaat deze week echter volkomen verdiend naar de VLD van Bartje Somers. Die riep 16 juni uit tot “Fair Taks Day”. In drie woorden zowel het Nederlands als het Engels aangeschoten. Als dat geen jachttrofee verdient, weet ik het ook niet meer.